Giáo án dạy thêm Ngữ văn 7 Bầu trời tuổi thơ

HĐ CỦA THẦY VÀ TRÒ

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

GV cho HS ôn tập về đặc điểm truyện.

?Khái niệm về truyện? truyện ngắn? tiểu thuyết?

?Truyện có đặc trưng gì so với các thể loại em đã học?

?Em đã học các kiểu truyện nào?

?Yêu cầu khi đọc truyện ntn?

A. Kiến thức cần nhớ

I. Đặc điểm thể loại truyện và tiểu thuyết:

1. Khái niệm:Truyện là phần lớn các tác phẩm truyện đều sử dụng nhiều trí tưởng tượng, óc sáng tạo của tác giả trên cơ sở quan sát, tìm hiểu cuộc sống và thiên nhiên (nội dung trong truyện không hoàn toàn giống hệt như trong thực tế); có nhân vật, cốt truyện và lời kể.

 *Truyện ngắn là hình thức tự sự cỡ nhỏ, thường được viết bằng văn xuôi, để người đọc tiếp thu liền một mạch, đọc một hơi không nghỉ.

2. Tiểu thuyết: Là tác phẩm văn xuôi cỡ lớn có nội dung phong phú, cốt truyện phức tạp, phản ánh nhiều sự kiện, cảnh ngộ, miêu tả nhiều tuyến nhân vật, nhiều quan hệ chồng chéo với những diễn biến tâm lí phức tạp, đa dạng.

3. Đặc trưng của truyện

-Truyện phản ánh hiện thực trong tính khách quan của nó

– Truyện có cốt truyện, nhân vật, tình huống, mâu thuẫn diễn ra trong hoàn cảnh không gian và thời gian

– Truyện sử dụng nhiều hình thức ngôn ngữ khác nhau. Ngoài ngôn ngữ người kể chuyện còn có ngôn ngữ nhân vật. Bên cạnh lời đối đáp còn có lời độc thoiaj nội tâm. Lời kể khi thì ở bên ngoài khi thì nhập tâm vào nhân vật. Ngôn ngữ kể chuyện gần với ngôn ngữ đời sống.

4. Các kiểu loại truyện

Thể loại: sáng tác dân gian (ngụ ngôn, truyện cười, truyền thuyết, cổ tích..), truyện trung đại, truyện hiện đại (truyện ngắn, tiểu thuyết và truyện thơ…)

5.Yêu cầu về đọc truyện và tiểu thuyết

a. Đọc hiểu nội dung:

– Hiểu cốt truyện, diễn biến của tình tiết chính

– Nhận biết được đề tài, chủ đề, thông điệp mà văn bản muốn gửi đến người đọc.

– Nhận biết được tính cách của các nhân vật qua hành động, lời thoại,…của nhân vật và lời của người kể chuyện.

– Nhận biết được tình cảm, cảm xúc của người viết thể hiện qua ngôn ngữ văn bản.

– Nắm được tính cách của nhân vật từ đó hiểu tư tưởng, đặc điểm nghệ thuật của truyện

b. Đọc hiểu hình thức:

– Nhận biết được các yếu tố hình thức (bối cảnh, nhân vật, ngôi kể và sự thay đổi ngôi kể, từ ngữ địa phương, đặc sắc ngôn ngữ vùng miền…)

– Nêu được những trải nghiệm trong cuộc sống giúp bản thân hiểu thêm về nhân vật, sự việc trong tác phẩm văn học.

Gv giao nhiệm vụ cho HS hoàn thành phiếu học tập sau:

Phiếu 1: Bầy chim chìa vôi

1.     Tóm tắt ý chính về tác giả, tác phẩm.

2.     Nội dung và nghệ thuật.

II. Bầy chim chìa vôi

1. Tác giả: Nguyễn Quang Thiều

a. Tiểu sử

– Nguyễn Quang Thiều (1957)

– Quê quán: thôn Hoàng Dương (Làng Chùa), xã Sơn Công, huyện Ứng Hòa, tỉnh Hà Tây (nay thuộc thành phố Hà Nội)

b. Sự nghiệp

– Là một nhà thơ, nhà văn

– Làm việc tại báo Văn nghệ từ năm 1992 và rời khỏi năm 2007

– Ông sáng tác thơ, viết truyện, vẽ tranh,… và từng được trao tặng hơn 20 giải thưởng văn học trong nước và quốc tế

– Các tác phẩm chính: Ngôi nhà tuổi 17 (1990), Thơ Nguyễn Quang Thiều (1996), Mùa hoa cải bên sông (1989),  Người, chân dung văn học (2008)…

c. Phong cách sáng tác

– Những tác phẩm viết cho thiếu nhi của Nguyễn Quang Thiều rất chân thực, gần gũi với cuộc sống đời thường, thể hiện được vẻ đẹp của tâm hồng trẻ thơ nhạy cảm, trong sáng, tràn đầy niềm yêu thương vạn vật.

– Không chỉ là nhà thơ tiên phong với trào lưu hiện đại mà còn là cây viết văn xuôi giàu cảm xúc. Trong ông không chỉ có con người bay bổng, ưu tư với những phiền muộn thi ca, mà còn có một nhà báo linh hoạt và nhạy bén.

2. Tác phẩm

a. Xuất xứ: trích “Mùa hoa cải bên sông”

b. Thể loại: truyện ngắn.

c. Phương thức biểu đạt: tự sự.

 d.Nhân vật: Hai anh em Mên và Mon.

e.Đề tài: Tuổi thơ và thiên nhiên (Hai đứa trẻ và bầy chim chìa vôi)

g.Tóm tắt: Văn bản Bầy chim chìa vôi nói về cuộc phiêu lưu của hai anh em Mên và Mon, với tấm lòng nhân hậu, hai cậu bé quyết tâm đi cứu tổ chim chìa vôi vì mưa bão có thể bị nước sông nhấn chìm. Đến khi rạng sáng, khi nhìn thấy bầy chim non cất cánh bay lên từ bãi cát giữa sông, hai anh em Mên và Mon cảm thấy xúc động, vui vẻ khó tả.

3. Giá trị nội dung, nghệ thuật

a. Nội dung: Câu chuyện về hai cậu bé giàu lòng nhân hậu, tình yêu thương bầy chim nhỏ bé nhưng kiên cường, dũng cảm

b. Nghệ thuật:

– Cách kể chuyện hấp dẫn, tình tiết bất ngờ, xen lẫn miêu tả, biểu cảm

– Phép nhân hóa, so sánh

Phiếu 1: Đi lấy mật

3.     Tóm tắt ý chính về tác giả, tác phẩm.

4.     Nội dung và nghệ thuật.

III. Đi lấy mật

1.Tác giả:

– Đoàn Giỏi (1925 – 1989) quê ở Tiền Giang.

– Ông là nhà văn của miền đất phương Nam với những sáng tác về vẻ đẹp thiên nhiên trù phú, con người chất phác, thuần hậu, can đảm, trọng nghĩa tình và cuộc sống nơi đây.

– Ông có lối miêu tả vừa hiện thực vừa trữ tình và ngôn ngữ đậm màu sắc địa phương.

– Một số tác phẩm tiêu biểu: Đường về gia hương (1948), Cá bống mú (1956), Đất rừng phương Nam (1957)

2. Tác phẩm Đi lấy mật

a.Thể loại: Tiểu thuyết.

b.Nhân vật: Tía An, má nuôi An, An là con nuôi trong gia đình Cò và Cò. Họ sinh sống ở vùng rừng tràm U Minh

c. Xuất xứ.

– Đất rừng phương Nam là cuốn tiểu thuyết nổi tiếng nhất của Đoàn Giỏi.

– Đoạn trích “Đi lấy mật” là tên chương 9, kể lại một lần An theo tia nuôi (cha nuôi) và Cò đi lấy mật ong trong rừng U Minh.

d. Phương thức biểu đạt: tự sự.

e. Ngôi thứ nhất (là nhân vật “tôi” – An)

g. Tóm tắt văn bản Đi lấy mật: 

Đoạn trích “Đi lấy mật” kể về một lần An cùng Cò và cha nuôi cùng nhau vào rừng U Minh đi lấy mật ong. Xuyên suốt đoạn trích là cảnh sắc đất rừng phương Nam được tác giả miêu tả hiện lên vô cùng sinh động, vừa bí ẩn, hùng vĩ, lại vừa thân thuộc, gắn liền với cuộc sống của người dân nơi đây qua những suy nghĩ của cậu bé An.

h. Đề tài:

– Tuổi thơ và thiên nhiên (Đi lấy mật trong rừng U Minh).

3. Giá trị nội dung, nghệ thuật: 

a. ND: Đoạn trích “Đi lấy mật” kể về trải nghiệm đi lấy mật ong rừng của An cùng Cò và cha nuôi. Trong hành trình này, phong cảnh rừng núi phương Nam được tác giả tái hiện vô cùng sinh động, huyền bí, hùng vĩ nhưng cũng rất thân thuộc, gắn liền với cuộc sống của người dân vùng U Minh.

b. Nghệ thuật: 

– Ngôi thứ nhất xưng “tôi” giúp cho lời kể tự nhiên, chân thực.

– Tác giả sử dụng mọi giác quan để cảm nhận vẻ đẹp của vùng sông nước Cà Mau.

– Vận dụng đa dạng, linh hoạt các biện pháp nghệ thuật như liệt kê, so sánh… nhằm làm tăng giá trị biểu đạt, biểu cảm.

– Vốn hiểu biết phong phú của tác giả

– Cảm nhận bằng nhiều giác quan…

Giáo án dạy thêm Ngữ văn 7 Bầu trời tuổi thơ

IV. Luyện tập.

 ĐỀ ĐỌC HIỂU TRONG CHƯƠNG TRÌNH

ĐỀ ĐỌC HIỂU NGOÀI CHƯƠNG TRÌNH

Giáo án dạy thêm Ngữ văn 7 Bầu trời tuổi thơ

GỢI Ý PHIẾU SỐ 1:

 C1:– Đoạn trích trên nằm ở vị trí trước đoạn kể về sự việc hai anh em Mên và Mon chèo đò ra bãi cát giữa sông để cứu bầy chim chìa vôi trong SGK

– Dấu hiệu:

+ Thời gian: Mươi ngày trước, hai anh em thằng Mên đã trốn bố mẹ lội ra dải cát nổi giữa sông…

+ Hình ảnh bầy chim chìa vôi: những con chim chìa vôi non kêu líu ríu và nằm yên trong tổ đợi chim bố mẹ về mớm mồi…

C 2:

– Em có thể chọn phân tích một vài chi tiết miêu tả lời nói hoặc cử chỉ, hành động để nhận biết đặc điểm tính cách của một trong hai nhân vật. Ví dụ:

+ Các chi tiết miêu tả lời nói: Mon hỏi anh những con chim chìa vôi non bao giờ bay được và bố mẹ chúng đi đâu, chúng có ăn được hến không, rủ anh tìm thức ăn cho chúng; Mên giải thích cho em và đồng tình với em;…

+ Các chi tiết miêu tả cử chỉ, hành động: ý tứ quỳ xuống bên cạnh tổ chim để bầy chìa vôi non không sợ hãi; đi tìm những con hến và xếp cẩn thận bên tổ chim;…

– Căn cứ vào các chi tiết đã phân tích, em có thể khái quát đặc điểm tính cách của từng nhân vật.

+ Nhân vật Mon: tò mò, ham hiểu biết, vô tư, hồn nhiên.

+ Nhân vật Mên: giải thích cho em hiểu và đồng tình với em.

C3:

– Một câu có thành phần trạng ngữ là một cụm từ: Mươi ngày trước, hai anh em thằng Mên đã trốn bố mẹ lội ra dải cát nổi giữa sông.

– Trang ngữ “Mươi ngày trước” có cấu tạo là 1 cụm danh từ.

Câu 4. Trạng ngữ trong các câu trên là:

a. Mươi ngày trước.

b. Chỉ một loáng.

GỢI Ý PHIẾU SỐ 2:

Câu 1:

– Những câu văn không phải là lời của nhân vật là:

+ Mùa mưa năm nay như về sớm hơn. Mấy ngày mưa lên miên và nước sông dâng lên rất nhanh.

+ Thằng Mên nằm im lặng không trả lời em nó. Lâu sau nó hỏi:

+ Hai đứa bé lại nằm im lặng. Mưa vẫn đổ xuống mái nhà và gió vẫn thổi vào phiên cửa liếp cành cạch.

+ Thằng Mên quay sang phía em nó hỏi.

+ Thằng Mên bật cười khoái chí.

+ Thằng Mên hỏi sau một phút im lặng.

→ Đây là những câu văn thể hiện lời của người kể chuyện.

Dấu hiệu nhận biết: dựa vào nội dung câu văn và các câu này không có dấu gạch ngang đánh dấu lời thoại trực tiếp của nhân vật.

Câu 2:

– Mon nói với Mên về những con chim chìa vôi; về chuyện bố đi kéo chũm hôm qua; việc Mon cứu con cá bống; về ý định cứu những con chim chìa non ở ngoài dải cát giữa sông.

– Qua nội dung cuộc trò chuyện, em cảm nhận Mon là cậu bé hồn nhiên, sống tình cảm, yêu thương và giúp đỡ các con vật bé nhỏ.

Câu 3

– Nhân vật Mon: lễ phép, khẩn khoản, tính trẻ con, hồn nhiên, …

– Nhân vật Mên: tỏ vẻ người lớn, chững chạc, …

Câu 4

– Em thích những lời đối thoại của hai nhân vật Mên và Mon không.

– Vì những lời đối thoại đó chân thực, sinh động, phù hợp với đặc điểm từng nhân vật.

Câu 5

– Câu có thành phần trạng ngữ: Bây giờ nước to lắm, làm sao mà lội ra đấy được.

– Trong câu này, bây giờ là thành phần trạng ngữ chỉ thời gian.

Câu 6

Từ láy và nghĩa của từ láy trong câu:

a. Liên miên: mưa kéo dài, không ngừng, không dứt. Có thể thay bằng từ ngữ đồng nghĩa: liên tục, không ngừng,…

b. To to: có kích thước lớn hơn một chút so với bình thường. Có thể thay bằng từ ngữ đồng nghĩa: khá to, to,…

GỢI Ý PHIẾU SỐ 3:

Câu 1: Nhân vật An được nhà văn miêu tả qua những chi tiết:

– Hành động:

+ Chen vào giữa, quảy tòn ten một cái gùi bé mà má nuôi tôi đã bơi xuồng đi mượn. + Đảo mắt khắp nơi để tìm bầy ong mật.

+ Reo lên khi nhìn thấy bầy chim đẹp.

+ Ngước nhìn tổ ong như cái thúng.

– Suy nghĩ:

+ Về những lời má nuôi đã dạy mà không có trong sách giáo khoa.

+ Về thằng Cò: An nghĩ Cò chưa thấm mệt vì cặp chân như bộ giò nai, lội suốt ngày trong rừng còn chẳng thấy mùi.

+ Lặng im vì nghĩ rằng nếu hỏi gì thì bị khinh vì cái gì cũng không biết.

+ Nghĩ lại những lời má kể

– Trạng thái, cảm xúc:

+ Mệt mỏi sau một quãng đường đi.

+ Vui vẻ reo lên và đúc kết ra những điều quý giá để có thể nhìn thấy được bầy ong mật.

– An có những quan sát và miêu tả rất tinh tế về khu rừng U Minh.

– An có mối quan hệ rất tốt với bá nuôi và tía nuôi, cậu bé luôn lăng nghe những lời chỉ bảo của mọi người. Tuy An với Cò rất hay cãi nhau, nghịch ngợm nhưng cũng đều là những người thân thiết, gắn bó.

An là một cậu bé nghịch ngợm nhưng lại ham học hỏi và khám phá. Cậu bé có những suy nghĩ, quan sát và rút ra được những bài học kinh nghiệm sâu sắc.

Câu 2: Điều khiến nhân vật An cảm thấy “bực mình” với người bạn đồng hành của mình là những lời đáp và thái độ “lơ là” của Cò, cảm giác “tự ái” của nhân vật An.

Câu 3: Nhân vật Cò có thái độ “lơ là” không hưởng ứng những cảm xúc của nhân vật An vì Cò sinh ra và lớn lên ở vùng rừng U Minh nên rất am hiểu nơi đây. Những điều khiến An ngạc nhiên, thích thú đều không hề mới lạ đối với Cò.

Câu 4: – Ngôn ngữ đối thoại của hai nhân vật chân thực, sinh động.

– Các chi tiết miêu tả cảm xúc, suy nghĩ của hai nhân vật phù hợp với đặc điểm của từng nhân vật. Ví dụ: Chi tiết miêu tả cảm giác “bực mình” và tự ái của An; thái độ “lơ là” và sự hồn nhiên, vô tư của Cò.

Câu 5: Có thể rút gọn thành phần chủ ngữ thành một bầy chim. Nếu rút gọn như vậy, câu sẽ không còn có thông tin về số lượng (hàng nghìn con) của bầy chìm mà chỉ có thông tin “một bầy chim” chung chung.

Câu 6: 

a. Vị ngữ: tiếp tục đi tới một cái trảng rộng. Có thể rút gọn vị ngữ thành tiếp tục đi. Nếu rút gọn như vậy, câu sẽ không còn ý nghĩa chỉ điểm đến của hoạt động đi (tới một cái trảng rộng).

b. Vị ngữ: nhìn theo ngón tay nó trỏ lên một kèo ong gác trên cây tràm thấp. Có thể rút gọn vị ngữ thành nhìn theo. Nếu rút gọn như vậy, câu sẽ không còn ý nghĩa chỉ điểm nhìn của nhân vật tôi (ngón tay nó trỏ lên một kèo ong gác trên cây tràm thấp)

GỢI Ý PHIẾU 4.

Giáo án dạy thêm Ngữ văn 7 Bầu trời tuổi thơ

GỢI Ý PHIẾU SỐ 5:

PHIẾU SỐ 6:

Câu 1. Phương thức: Tự sự. Nội dung: bối cảnh gặp gỡ của cha con tía nuôi An với chú Võ Tòng.

Câu 2. Ngôi kể: thứ nhất. Người kể chuyện: Cậu bé An. Tác dụng: Truyện kể trở nên chân thực.

Câu 3.

– Nhà cửa: ngôi lều chiếu qua khung cửa mở, soi rõ hình những khúc gỗ xếp thành hình bậc thang dài xuống bến.

– Cách ăn mặc:

+ Chú cởi trần mặc chiếc quần kaki còn mới nhưng coi bộ đã lâu không giặt (chiếc quần lính Pháp có những sáu túi).

+ Bên hông chú đeo lủng lẳng một lưỡi lê nằm gọn trong vỏ sắt, đúng như lời má nuôi tôi đã tả.

+ Thắt cái xanh- tuya- rông.

– Tiếp khách:

+ Chỗ giữa lều, có đặt một cái bếp cà ràng, lửa cháy riu riu, trên cà ràng bắc một chiếc nồi đất đậy vung kín mít.

+ Chai rượu đã vơi một đĩa khô nướng còn bày trên nền đất ngay dưới chân chủ và khách, bên cạnh hai chiếc nỏ gác chéo lên nhau.

– Ý nghĩa: Những chi tiết về nhà cửa, cách ăn mặc và tiếp khách,… gợi lên ấn tượng về chú Võ Tòng là một người có lối sống dân dã, phóng khoáng, gần gũi với thiên nhiên.

Câu 4. Tiếng kêu và hình ảnh của con vượn bạc má trong phần (1) gợi ra cảm giác về một bối cảnh, không gian hoang sơ.

Câu 5. Một số yếu tố (ngôn ngữ, phong cảnh, tính cách con người, nếp sinh hoạt…) trong văn bản cho thấy tiểu thuyết của Đoàn Giỏi mang đậm màu sắc Nam Bộ:

+ Ngôn ngữ: sử dụng nhiều từ ngữ địa phương (tía, má, khô nai, xuồng…)

+ Phong cảnh: sông nước, rừng hoang sơ.

+ Tính cách con người: thẳng thắn, bộc trực, tình cảm.

+ Nếp sinh hoạt: đi xuồng, ăn ở phóng khoáng.

BÀI TẬP VẬN DỤNG: Viết đoạn văn (khoảng 5 -7 câu) trình bày cảm nhận của em về một chi tiết thú vị trong đoạn trích ‘Đi lấy mật’.

Đoạn văn tham khảo:

Đoạn trích Đi lấy mật kể về câu chuyện 3 cha con Cò An đi vào rừng lấy mật, qua đó tác giả bật mí cho chúng ta về cách làm tổ cho loài ong mật. Trong đoạn trích em ấn tượng nhất với “sân chim” trong khu rừng U Minh. Giữa rừng U Minh rậm rạp, những tia nắng len lỏi vào các tán lá để soi xuống mặt đất còn hơi sương; ánh nắng xen lẫn hương tràm ngây ngất phang phảng khắp rừng khiến con người cảm thấy dễ chịu. Trong không gian đó, một đàn chim hàng ngàn con cất cánh như vỡ trận, không gian im ắng bỗng ồn ào và náo nhiệt như nhà có hội với đủ sắc màu: chim già màu nâu, chim manh manh mỏ đỏ, chim nhỏ bay vù vù… Tất cả làm nên một không gian U Minh tuyệt vời khiến ai đọc cũng khao khát một lần được ghé thăm.

Trên đây là Giáo án dạy thêm Ngữ văn 7 Bầu trời tuổi thơ. Mời các bạn tham khảo thêm các bài viết khác của trang